۴ نکته مهم در مورد اسامی دارو

روش نامگذاری داروها (اسامی دارو ها):

پیشرفت های اخیر در زمینه داروسازی و رشته های وابسته به آن چنان سرعتی داشته است که گردآوری اطلاعات، طبقه بندی، نگهداری، مراجعه و انتشار این اطلاعات نیز خود به رشته ای جداگانه تبدیل شده است.
یکی از مواردی که به نظر می رسد اطلاعات پیشاپیش و سریع تر از آنچه دنبالش هستند انبوه می شود اطلاعات موجود در مورد داروهاست. شمار روز افزون داروهای جدید که از دهه 1950 به بعد تهیه شدند، کار پیگیری و دنبال کردن و خواندن اطلاعات مربوطه را بیش از پیش مشکل تر کرده است.
اگر در نظر بگیریم که یک داروی معین ممکن است چندین نام شیمیایی، چندین علامت اختصاری یا کد و دو یا سه نام تجاری آن هم فقط در یک کشور داشته باشد و اگر در نظر بگیریم که در کشور های دیگر باز هم نام های دیگری داشته باشد، آن وقت اشکال در نامگذاری این ترکیبات و لزوم داشتن یک نام غیر تجاری یا ژنریک بیش از پیش حس می شود. چنین کوششی از سوی جوامع علمی مختلف به عمل آمده است که یکی از آنها شورای USAN است که در اینجا ما با اختصار به طرز کار و شیوه انتخابی آن ها برای نامگذاری داروها می پردازیم.
یک دارو را با نام های مختلفی می توان خواند که اینجا عمده ترین آنها را از نظر می گذرانیم:

نام شیمیایی:

به ترکیباتی که فرمول شیمیایی مشخصی دارند اطلاق می شود. نام شیمیایی، مشخصات دقیق و کامل ساختمان یک ترکیب را نشان می دهد.
برای ترکیباتی که دارای منشاء گیاهی یا حیوانی هستند توصیف علمی منشاء آنها بر حسب نام های بیوشیمیایی،  گیاهی یا حیوانی صورت می گیرد. این نام ها اگرچه از نظر علمی دقیق هستند معمولا طولانی و مشکل بوده و برای پزشک، داروساز و رشته های وابسته زیاد مفید نیستند.
از آن جایی که استفاده روزمره از نام شیمیایی در آزمایشگاه های تحقیقاتی زیاد مناسب نیست و گاهی تلفظ آن سخت و گاهی نام شیمیایی طولانی است، گاهی در این آزمایشگاه ها داروها را باید با کد که عبارتست از حروف یا اعداد و یا ترکیب هر دو نشان می دهند. معمولا این نوع نام گذاری بر دو نوع است ترکیب چند حرف و چند عدد مانند TH4128 که نام الفافنیل بوتیر امید است که برای درمان هیپر کلسترولمی به کار می رود. این نام معمولا حروف نام پژوهش گر یا آزمایشگاه تحقیقاتی است.

شماره درکد ها:

شماره ها نیز اختیاری است و معمولا شماره ردیف ترکیب شیمیایی یا شماره ترکیب شیمیایی است که در فهرست سنتز یا تحقیق قرار دارد. گاهی هم این نام از چند حرف تشکیل یافته است که از نام خود دارو گرفته شده است مانند I>D>U که معرف یدوکسوریدین یک داروی ضد ویروس است. این کد ها معمولا در مراحل اولیه تحقیق بر روی ترکیب های شیمیایی انتخاب می شوند و پس از پیدا شدن یک نام مناسب برای دارو کنار گذاشته می شوند، اما گاهی نیز راه خود را در مجلات علمی باز می کنند. این کد ها ارزش علمی ندارند زیرا هیچ گونه اطلاعاتی در مورد دارو ها ارائه نمی دهند.

نام غیر تجاری (معمولی):

در برخی موارد در مراحل اولیه تحقیق خود پژوهشگران نام های دیگری بر روی ترکیبات می گذارند. این نام ها همان نام های غیر تجاری یا به اصطلاح نام معمولی هستند. سازمان های دست اندر کار نام گذاری های شیمیایی استفاده از نام این دارو ها را توصیه نمی کنند زیرا این نام ها معمولا به طور اتفاقی و بدون توجه به رابطه داروی جدید با داروهای پیش از آن نام گذاری شده اند.
اگر پس از طی تمام مراحل متعدد تحقیق یک دارو وارد بازار شود یک نام تجاری برای آن انتخاب می شود. این نام نشان دهنده ماهیت دارو نیست بلکه بیشتر نماینده کارخانه و یا نوع فرمولاسیون آن است.

نام های تجاری معمولا نام های به ثبت رسیده هستند و به دارندگان حق امتیاز آن تعلق دارند و کس دیگری نمی نواند از آنها استفاده کند. علاوه بر آن هنگامی که یک دارو توسط چند تولید کننده وارد بازار می شود هر کدام می توانند نام تجاری متفاوتی برای فرمولاسیون مورد نظر تهیه کنند. نام های تجاری معمولا مختصر، چشم گیر و به خاطر سپردن آنها آسان است. این نام ها معمولا ساختمان شیمیایی و یا خاصیت فارماکولوژیکی داروها را نشان نمی دهند.

اگرچه هر یک از این نام ها خصوصیت ویژه ای دارند، هیچ یک به حدی که برای همه قابل استفاده و مفید باشد ساده، مختصر و جامع نیست. نام غیر اختصاصی به همین منظور ابداع شده است. این نام مختصر، معنی دار و قابل استفاده برای همه است. نام غیر اختصاصی را نام ژنریک هم می گویند در اینجا نام غیر اختصاصی را بیشتر برای نام هایی به کار می بریم که با توافق کارخانه سازنده و سازمان علمی نام گذاری دارو ها تهیه شده است.
مطالعه اسامی غیر اختصاصی داروهای مورد استفاده، عدم هماهنگی و نام گذاری بی قاعده آنها را آشکار می سازد. بسیاری از این نام ها پیش از وضع اصول و قواعد جدید نام گذاری، انتخاب و به کار برده شدند. بنابراین نام های کنونی ترکیبی از نام های مورد استفاده قدیمی و نام های جدید می باشد.

نام های نادرست:

 در بسیاری از موارد نام های نارسا، نادرست و غیر معمول دارو ها ناشی از مختصر نام شیمیایی و تبدیل آن به نام ژنریک برای نشان دادن خاصیت شیمیایی دارو بوده است. در زمانی که از این روش برای نام گذاری استفاده شد، ساختمان شیمیایی داروهای شناخته شده آن قدر ها پیچیده نبود. با کشف داروهای جدید و شناسایی ساختمان آن ها و عرضه داروهای پیچیده تر نوشتن نام غیر اختصاصی داروها، یادگرفتن و حتی تلفظ آن ها مشکل تر می گردید. این نام ها علاوه بر مشکلاتی که ایجاد می کردمورد انتقاد بود زیرا نمی توانستند اطلاعات مفیدی در اختیار هیچ کس جز دست اندر کاران و متخصصین سنتز و فرموله کردن دارو ها بگذارند.

نام گذاری تخصصی

اسامی غیر اختصاصی معمولا مورد استفاده داروسازان، پزشکان و سایر افراد وابسته به رشته پزشکی است. ساختمان شیمیایی یک مولکول با تغییرات جدیدی که برای تهیه داروهای جدید در آن انجام شده است مورد نیاز یک پزشک نیست. او بیشتر به دانستن فارماکولوژی  و خواص دارو علاقمند است. بنابراین دوباره باید تاکید کرد که نام های غیر اختصاصی باید به شیوه ای انتخاب شوند که برای کسانی بیش از همه  با آن سر و کار دارند، یعنی دست اندر کاران حرفه پزشکی، قابل استفاده باشند.
یک نام غیر اختصاصی مناسب باید مشخص باشد و پیشوند و پسوند های تکراری نداشته باشد. صد ها دارو با پیشوند و پسوند دی، مت، کلر، اکسی و فن وجود دارد. برای انتخاب یک نام غیر اختصاصی معنی دار جهت یک داروی جدید لازم است که رابطه بین این دارو و داروهای موجود از طریق این نام غیر اختصاصی نشان داده شوند. همین طور از به کار بردن نام های نامناسبی که رابطه ای بین این دو نشان نمی دهند اجتناب کرد.

مشکلات نام گذاری:

یک بررسی کوتاه از نام داروهای موجود نشان می دهد که نام دارو ها مخلوطی از نام کهنه و نو است و نارسایی ها و اشکالات موجود در نام گذاری را نشان می دهد و گرچه تغییر نام هایی که پیش از این مورد استفاده بوده اند کار مشکلی است، اما گاهی لازم می شود نام های مناسب را تغییر داد. در این زمینه می توان متیل کلر تتراسیکلین را مثال زد که به دمکلوسایکلین تبدیل شده است.
کلر تیازید و ترکیبات مشابه دیگری که به دنبال آن آمدند همگی به نام های غیر اختصاصی بر اساس ساختمان شیمیایی عرضه شدند. پسوند تیازید که منشا شیمیایی دارد برای دست اندر کاران پزشکی اهمیت فارماکوژیکی یافت که نشانه گروهی از داروهای مدر و ضد فشار خون بود.
سپس این پسوند دنبال نام همه دارو های این گروه آمد. اگرچه تاکید زیادی بر روی ماهیت ساختمان شیمیایی دارد (مانند هیدروفلومتازید)جایش را به انتخاب نام های ساده تری مانند التیازید وپلی تیازید داده است.