زخم باز و زخم بسته چیست
در این مقاله می خواهیم به تعاریف زخم باز و زخم بسته و عوارض و آثار سوء انواع زخم ها بپردازیم
تعریف زخم
در اصطلاح رایج واژه زخم به معنی برش یا پارگی در پوست است که باعث خروج خون از بدن می شود. ولی تعریف دقیق تر زخم، هر گونه صدمه به بافت نرم می باشد. بافت های نرم در بدن شامل پوست، عضلات، عروق خونی و اعصاب می باشد.
انواع زخم
زخم به دو نوع باز و بسته تقسیم می شود.
الف) زخم باز:
واژه “ زخم باز “ در مورد زخمی به کار می رود که در آن صدمه به لایه های بیرونی پوست به نحوی است که ارتباط مستقیم بین محیط خارج و لایه های داخلی پوست یا نسوج زیر پوست (نظیر عضلات و استخوان ها) وجود دارد.
به عنوان نمونه، زخم باز قفسه سینه یا شکم می تواند باعث ارتباط مستقیم بین محیط خارج و حفرات بدن که احشاء داخلی در آنها قرار دارند، زخم های باز از این نظر مشکل ساز هستند که باکتری ها می توانند از این راه وارد بدن شده و تولید عفونت نمایند.
ب) زخم بسته:
زخم بسته هم شامل آسیب به پوست و نسوج زیرین است، اما لایه های بیرونی پوست سالم می مانند و به همین دلیل ارتباط مستقیم بین محیط خارج و نسوج داخلی برقرار نمی شود. در این زخم ها خون از مسیر گردش خون، ولی نه از بدن، خارج می گردد.
زخم بسته احتمال دارد در نواحی غیر قابل مشاهده و بدون هیچ نشانه خارجی به وجود آید.
عوارض و آثار سوء زخم ها
عوارض و آثار سوء زخم ها به 4 دسته کلی نقسیم می شوند که به تفسیر به آن ها می پردازیم.
1- از دست دادن مایعات بدن:
آسیب نسج نرم معمولاً با خونریزی داخلی یا خارجی همراه است. آسیب وسیع نسج نرم می تواند حتی در صورت عدم وجود خونریزی به شوک ناشی از کاهش حجم بیانجامد.
چون اغلب مایعات بدن داخل سلول ها و فضای خارج سلولی می باشند، بنابراین آسیب وسیع نسج نرم که به تخریب سلولی منتهی می شود باعث از دست رفتن مقادیر زیادی مایع داخل سلولی و خارج سلولی می گردد.
2- عفونت:
کلیه زخم های باز به نحوی توسط باکتری ناشی از عامل جراحت، هوا و نفس یا انگشتان امدادگر آلوده می گردند. برخی از این باکتری های مضر به وسیله خونریزی به خارج از نسوج صدمه دیده رانده می شوند.
برخی که در زخم باقی می مانند، توسط گلبول های سفید خون از بین می روند. اگر زخم پس از 48 ساعت کاملاً بهبود نیافت، احتمال دارد به علت باقی ماندن غبار، نسوج مرده، اشیاء خارجی و یا میکروب ها در زخم عفونت ایجاد شود. اگر عفونت منتشر شود ممکن است عواقب وخیمی در بر داشته باشد.
عفونت ممکن است وارد گردش خون شده و به سایر قسمت های بدن برسد که در نتیجه باعث نابودی بافت های مختلف بدن شده و گاهی منجر به مرگ مصدوم می شود.
علائم و نشانه های عفونت
- افزایش درد و سوزش زخم.
- افزایش تورم و قرمزی زخم و زیاد شدن حرارت نسوج اطراف زخم.
- تراوش چرک از زخم در صورت پیشرفت عفونت.
- تب، تعریق، تشنگی، لرز و بیحالی در موارد حاد.
- ورم و حساسیت در غده های لنفی نزدیک زخم.
عفونت کزاز
میکروب های کزاز وجود در زخم، ماده ای سمی تولید می کنند که در اعصاب بدن پخش شده و سبب گرفتگی (اسپاسم) شدید عضلانی، به خصوص در آرواره ها می گردند که به همین سبب به آن نام آرواره قفل کن داده اند.
این عفونت شدیداً خطرناک است و اگر در مراحل ابتدایی درمان نشود، درمان آن در مراحل پیشرفته خیلی مشکل خواهد بود و احتمالاً به مرگ مصدوم منتهی خواهد شد.
خطر عفونت کزاز در زخم های کثیف، به ویژه زخم های آلوده به خاکی که حیوانات روی آن چرا می کنند و همچنین در زخم های عمیق که دارای نسوج مرده هستند یا در زخم هایی که در آن جسم خارجی فرورفته است، بیشتر می باشد.
3- آسیب به احشاء داخلی:
ضربات نافذ و غیر نافذ (غیر برنده) به سر، سینه، شکم یا لگن می توانند باعث آسیب شدید احشاء داخلی نظیر مغز، ریه ها، قلب، رگ های خونی بزرگ و احشاء شکمی شوند.
4- ناتوانی:
آسیب شدید به پوست، عضلات، اعصاب یا رگ های خونی می توانند منجر به ایجاد تغییر شکل و ناتوانی شدید در ناحیه آسیب دیده شوند.
ملاحظات کلی در درمان زخم ها
الف) متوقف کردن خونریزی خارجی: در صورت وجود خونریزی قابل ملاحظه از زخم، باید آن را بلافاصله متوقف نمود.
ب) درمان شوک ناشی از کاهش حجم
ج) درمان عوارض داخلی: زخم هایی که باعث صدمه به احشاء داخلی می شوند عوارض خاصی ایجاد می کنند. بعضی از این عوارض تهدید کننده حیات هستند و نیاز به درمان سریع دارند.
د) جلوگیری از آسیب نسجی بیش تر: هر گونه حرکت نسوج صدمه دیده باعث تشدید خونریزی و افزایش آسیب موضعی می گردد، بنابراین قسمت آسیب دیده را بی حرکت نمایید و مصدوم را در حالت استراحت نگه دارید، به ویژه در صورتی که یک جسم خارجی (ترکش) در زخم فرورفته یا زمانی که شکستگی وجود دارد.
فراموش نکنید:
1- سعی نکنید زخم را با دستتان تمیز کنید، چون در این صورت تنها آسیب را تشدید نموده و زمینه ساز عفونت می شوید. به علاوه قبل از هر اقدامی دست ها با آب و صابون بشویید.
2- شستشوی زخم های سطحی با جریان فراوان آب و صابون انجام می شود. البته می توان از جریان آب به تنهای و یا محلول استریل (نرمال سالین یا سرم شستشو) نیز استفاده شود.
3- از بتادین فقط در صورت تجویز پزشک استفاده کنید.
4- سعی نکنید زخم را به طور کامل تمیز کنید.
5- در هنگام شستشوی زخم مراقب باشید که گرد و غبار و آلودگی را به نسوج عمیق تر نرانید.
6- بلافاصله زخم باز با یک پوشش استریل بپوشانید. در صورت عدم دسترسی به گاز استریل از هر نوع پارچه تمیز دیگری می توانید استفاده کنید.
7- هیچ گاه از الکل و مواد مشابه آن استفاده ننمائید.
8- اگر زخم عمیق است و احتمال آلودگی شدید وجود دارد، آن را با باندپیچی محکم نبندید بلکه زخم را پس از تمیز کردن تا حد امکان باز نگه دارید.
انواع زخم های باز
زخم های باز به 6 دسته تقسیم می شوند.
1- بریدگی ها:
زخم هایی هستند با لبه های صاف که خونریزی زیادی دارند و در اکثر موارد پانسمان فشاری جهت توقف خونریزی کافی است. هرگاه نسوج زیر پوست را بتوان دید، بخیه زخم لازم است پس در این موارد مصدوم را به پزشک جراح ارجاع دهید.
2- کندگی ها:
در این زخم ها قطعه ای از پوست و لایه های زیرین آن « نسج نرم » بصورت کامل یا ناقص از بافت های دیگر جدا شده و بصورت آویزان به بافت قرار می گیرد و خونریزی نسبتاً شدیدی دارد.
لازم است که در این موارد قطعه را در وضعیت اصلی خود قرار دهید و یا با پانسمان استریل آن را در سرجایش نگه دارید. اینکار همچنین به کنترل خونریزی کمک می کند.
3- جسم خارجی در زخم:
اجسام خارجی مانند چاقو، میله نازک و… می توانند به صورت کاملاً عمقی در بافت های بدن فرو رفته، در مسیر خود موجب پارگی عروق خونی و اعصاب شوند. در تلاش برای خارج ساختن اجسام، این آسیب ها بیشتر شده، خونریزی غیر قابل کنترل از عروق خونی پاره شده، فراهم می شود.
اقدامات اولیه:
الف) در این موارد برای کنترل خونریزی از فشار مستقیم از طریق فشردن لبه های زخم به یکدیگر در کنار شیء فرو رفته استفاده کنید.
ب) با ملایمت یک تکه گاز را دور شیء قرار دهید.
پ) یک بالشتک (تامپون) را اطراف زخم قرار دهید. در صورت امکان بالشتک را آنقدر بلند بسازید که روی شیء فشاری وارد نیاید.
ت) به صورت مورب آن را باند پیچی کنید. دقت کنید که باند را روی جسم فرورفته نپیچید.
ث) در صورت امکان عضو صدمه دیده را بالا برده و آن را تا آنجا که امکان دارد ثابت و بی حرکت سازید.
ح) مصدوم را حتی الامکان به صورت بی حرکت، سریعاً به بیمارستان برسانید. اگر خونریزی شدید هم چنان ادامه یافت از فشار غیر مستقیم استفاده کنید. اگر مصدوم روی نرده یا اشیاء تیز و بلند افتاده بود و آن شیءدر بدن مصدوم فرو رفته بود، کوشش نکنید که او را از آن شیء جدا کنید.
4- زخم ناشی از سوراخ شدگی:
این زخم در اثر فرو رفتن میخ، گلوله، میل نازک و… به داخل پوست و لایه های زیرین آن ایجاد می شود.
در این نوع زخم معمولاً فقط زخم ورودی به چشم می خورد زخم ورودی ممکن است عمیق و تخریب کننده بوده و خونریزی شدید داخلی ایجاد کند شدت آسیب بستگی دارد به محل، اندازه جسم سوراخ کننده، عمق نفوذ و نیروهایی که در بروز جراحات دخیل هستند.
در زخم ناشی از گلوله یا ترکش، گاهی زخم خروجی نیز وجود دارد و در این موارد حتماً باید به دنبال زخم های ورودی یا خروجی دیگر باشید.
5- قطع عضو:
قطع شدگی شامل قطع پیوستگی در یک اندام یا یک قسمت از بدن است. هنگام قطع عضو، خونریزی نسبتاً شدیدی مشاهده می شود. پس از ارزیابی اولیه و انجام اقدامات ضروری احیا و مهار خونریزی توجه تان را به خود عضو صدمه دیده معطوف سازید.
محافظت از عضو قطع شده: عضو قطع شده را در یک کیسه پلاستیکی تمیز بگذارید تا کثیف و خشک نشود. البته بهتر است قبل از گذاشتن در داخل نایلون، آن را با یک پوشش استریل خشک بپوشانید.
منجمد کردن عضو قطع شده، انداختن در آب سرد یا استفاده از یخ خشک را هیچ گاه انجام ندهید.
روی کیسه پلاستیکی نام مصدوم و زمان وقوع حادثه را بنویسید.
مصدوم را در سریع ترین زمان ممکن همراه با عضو قطع شده به بیمارستان برسانید.
6- بیرون زدگی احشاء:
معمولاً این نوع آسیب در ناحیه شکم به دنبال جراحت های وسیع و عمیق دیده می شود، به طوری که احشای شکم در معرض دید قرار می گیرند.
انواع زخم های بسته
زخم های بسته به دو دسته تقسیم می شوند.
1- کوفتگی:
وارد آمدن ضربه یا فشار ناشی از اجسام غیر برنده به بدن می تواند باعث کوفتگی و جدا شدن لایه های عمقی تر پوست و نسوج زیر جلدی شود، بدون اینکه در سطح پوست آثار برش یا پارگی مشهود باشد.
در نتیجه آسیب به سلول ها و عروق خونی، مایع و خون در نسج آسیب دیده زیر پوست تجمع پیدا می کند و باعث ایجاد تورم و درد می شود. بعد از چند ساعت خون جمع شده در زیر پوست به صورت یک علامت سیاه و آبی (کوفتگی یا کبودی) در ناحیه آسیب نمایان می شود.
اگر یک رگ خونی بزرگ در این ناحیه آسیب ببیند، به علت خونریزی شدید، تورم سریع تر ظاهر می شود و خون در محل آسیب دیده تجمع پیدا می کند که این تجمع موضعی خون در داخل بافت ها، هماتوم نامیده می شود.
اقدامات اولیه:
در این نوع آسیب از انواع زخم بسته مصدوم می تواند به خاطر خون ریزی داخلی یا زیر جلدی مقدار زیادی خون از دست بدهد. بی حرکت نمودن اندام بهترین راه کنترل خونریزی داخلی است. بالا بردن و سرد کردن اندام آسیب دیده به کنترل خونریزی کمک می کند.
محل خاص کبودی در بخش های مختلف بدن می توانند ما را در تشخیص شکستگی ها یا سایر صدمات داخلی جدی راهنمایی کنند،
بدین جهت به موارد ذیل توجه نمایید:
اندام ها:
در صورت وجود تورم، تغییر رنگ متمایل به آبی، تغییر شکل، درد یا محدودیت حرکت به شکستگی مشکوک شوید.
سر:
در صدمه سر به هر گونه تغییر در وضعیت هوشیاری و رفتاری یا تکلم مصدوم دقت کنید. استفراغ مکرر هم ممکن است نشان دهنده یک مشکل داخل جمجمه ای جدی باشد.
گردن:
در صدمات گردن به دقت مراقب انسداد راه هوایی باشید.
سینه:
در جراحات و آسیب های قفسه سینه به دنبال تشخیص ناراحتی تنفسی، کبودی بدن، تنفس سریع و با زحمت، کف خونی در دهان و شوک ناشی از کاهش حجم باشید.
شکم و لگن:
در آسیب ناحیه شکم و لگن به سفتی و دردناکی، حساس بودن ناحیه به لمس و شوک ناشی از کاهش حجم دقت نمایید.
2- له شدگی:
از دیگر انواع زخم بسته می توان به له شدگی اشاره کرد که در صورتی که ضربه به اندام بسیار شدید باشد و یا جسم بسیار سنگینی روی اندام بیفتد مانند نشست ساختمان و سقوط آوار احتمالاً علاوه بر شکستگی، آسیب وسیعی به نسج نرم وارد می شود. صدمات له کننده معمولاً نتیجه ضربات غیر نافذ یا نیرو های خرد کننده هستند.
در این آسیب از انواع زخم بسته، پوست ناحیه ممکن است سالم یا کبود باشد، اما معمولاً علائم ظاهری فریبنده هستند و وسعت زیاد آسیب به نسوج (عضلات، عروق خونی و اعصاب) را نشان نمی دهند.
علائم
در مصدوم با له شدگی شدید اندام معمولاً علائم شوک هیپوولمیک (ناشی از کاهش حجم) دیده می شود.
فراموش نکنید:
علائم شوک هیپوولمیک عبارتند از: ر
- نگ پریدگی محسوس صورت، نبض سریع و ضعیف، تنفس سریع و سطحی، فشار خون پایین
- اندام آسیب دیده رنگ پریده و متورم است و زخمی در پوست ناحیه مشهود نیست.
- ادرار مصدوم به رنگ قهوه ای تیره، سیاه و یا قرمز در می آید، این امر به دلیل آسیب دیدن بخشی از گلبول های قرمز و عضلات و ورود مواد حاصل از آسیب به داخل خون و تصفیه آن از طریق کلیه می باشد
اقدامات اولیه:
این گونه جراحت ها اغلب باعث صدمه شدید به پوست، عضله و استخوان می شود. در این موارد حتماً باید مصدوم را به مراکز درمانی منتقل نمود.
در این صدمات قبل از رسیدن مصدوم به مراکز درمانی اقدامات زیر را انجام دهید:
- اگر عضو له شده بیش از 30 دقیقه تحت فشار بوده است، قبل از برداشتن جسم از روی مصدوم، اورژانس را خبر کنید.
- ابتدا سعی نمایید جلوی خونریزی های خارجی را گرفته و زخم ها را پانسمان کنید. تا آنجا که ممکن است اعضاء شکسته شده را حرکت ندهید.
- اگر اطمینان دارید برداشتن جسمی که روی مصدوم افتاده است زمان زیادی نمی برد، جسم را بلند کنید. مصدوم را به پشت بخوابانید، به طوری که پاهایش قدری بالاتر از تنه باشد. به مصدوم توصیه کنید حرکت نکند، برای انتقال او از برانکارد استفاده نمایید.
- دست یا پای آسیب دیده را حرکت ندهید و با استفاده از بالش یا لباس یا پتو آن را بالا نگه دارید. اگر امکان داشت پوشش روی عضو آسیب دیده را پاره کنید و عضو را بدون پوشش باقی بگذارید.
- در صورت بروز شوک یا بیهوشی اقدامات لازم را انجام دهید. و اگر مصدوم دچار ایست قلبی ـ تنفسی شده است عملیات احیاء را بلافاصله شروع کنید.
فراموش نکنید:
- بی حرکت نمودن اندام بهترین راه کنترل خونریزی داخلی است، علاوه بر این بالا بردن و سرد کردن نیز به کنترل خونریزی کمک می کند.
- اگر رساندن مصدوم به بیمارستان بیش از 30 دقیقه طول می کشد و احتمال خونریزی داخلی نمی دهید، می توانید به مصدوم چند جرعه آب سرد بدهید.
- اگر عضو صدمه دیده مدت خیلی کوتاهی تحت فشار بوده یا تنها انگشتان دست یا پا جراحت برداشته اند، انگشتان آسیب دیده را زیر آب سرد روان قرار دهید یا از کمپرس سرد استفاده کنید.
دوره های آموزشی مرتبط
دیدگاه ها بسته شده است
امکان ارسال نظر وجود ندارد.