مراحل نسخه پیچی اصولی – بخش 2
در ادامه مقاله قبلی، به ادامه بررسی مراحل نسخه پیچی اصولی می پردازیم با ما همراه باشید.
مرحله دوم(خواندن نسخه و بررسی درخواست های معالج):
خواندن نسخه از مهارت های اصلی و نیاز های اولیه جهت کار در داروخانه به حساب می آید. علی رغم درخواست های مکرر وزارت بهداشت بر درج نسخه با استفاده از نرم افزار های نگارش نسخه توسط پزشکان، متاسفانه هنوز بسیاری از نسخه ها به دلیل نگارش دستی دارای رسم الخط های ناخوانا بوده و دشواری های فراوانی را برای کارکنان و داروخانه ها به وجود می آورد. علاوه بر آن، تعدد قوانین نسخه پیچی برای سازمان های بیمه گر نیز عاملی مضاعف در تبدیل شدن نسخه خوانی به یک مهارت در داروخانه بوده است.
در هنگام دریافت نسخه آزاد از بیمار تنها مشکل خواندن دست خط بوده اما با پذیرش نسخه بیمه ای بررسی قواعد الزامی از سوی سازمان های بیمه گر مسأله ای دیگر است.
به عنوان مثال در نسخ بیمه ای بررسی تاریخ ویزیت، تاریخ اعتبار، وجود مهر و امضای پزشک، نبودن خط خوردگی، وجود شماره ملی بیمار در برگه بیمه، دو رنگ نبودن نگارش نسخه، عدم گذشت بیش از سه روز از زمان ویزیت پزشک و موارد این چنینی الزامی بوده و یکی از مراحل خواندن نسخه به حساب می آید.
اما مهارت اصلی در این بخش شناسایی خط پزشک و داروی تجویزی می باشد که بروز هرگونه اشتباهی در آن می تواند منجر به نتایج تأسف باری برای بیمار شده و بدتر از آن این که، از نظر قانونی هم مسئولیت این اشتباه بر عهده مسئول فنی داروخانه می باشد و هر شخص دیگری که در مسیر این نسخه پیچی قرار داشته از هرگونه پیامدی مبرا می باشد. بنابراین داشتن این مهارت یکی از الزامات کار در داروخانه می باشد.
در بخش های بعدی با ارائه چهار تکنیک که بر پایه اصول کارشناسی خط و آموزش زبان های خارجی بنا نهاده شده است، روش هایی آسان و مؤثر برای یادگیری نسخه خوانی قرار داده ایم که توجه به این آموزش ها، مهارت قابل قبولی در این مورد به شما خواهد داد.
با این حال نکته ضروری در این مرحله آن است که همواره سعی کنید در صورت ناخوانا بودن نسخه، این مسئله را ابتدا به مسئول فنی داروخانه گزارش کنید زیرا آگاهی بر اساس نیاز، مثلا داروی هورمونی زنانه برای مرد تجویز شده یا همزمان دو داروی کم کاری و پرکاری تیروئید تجویز می شود و یا قرص لوامیزول را به منظور افزایش مقاومت بدن در برابر عفونت های ویروسی به کار می برد.
بازگو کردن تفسیر اشتباه بر روی نسخه می تواند باعث سلب اعتماد بیمار از پزشک و ایجاد مسائل قضایی و حقوقی برای داروخانه گردد. بدون بیان حدسیات خود از شخص یا اشخاص دیگری درخواست کنید که نسخه را بخوانند و پس از رسیدن به نظر یکسان و با درخواست از بیمار برای حصول صحت از پزشک معالج، دارو را تحویل شخص دهید. در موارد حادتری که اطمینان کافی وجود ندارد، بهتر است توسط مسئول فنی با پزشک معالج تماس گرفته شده و رفع ابهام گردد.
به عنوان مثال بیماری با نسخه پزشک متخصص غدد مراجعه کرده و به علت خوانا نبودن نسخه و با توجه به توضیحی که بیمار می دهد(ناراحتی معده و لاغر شدن) کمک نسخه پیچ ۳۰۰ عدد قرص مترونیدازول را برای تحویل به بیمار آماده می کند. مسئول فنی در زمان ارائه توصیه متوجه موضوع شده و پس از تماس با پزشک معالج، داروی متی مازول را تحویل بیمار می دهد.
مرحله سوم (آماده سازی داروهای تجویز شده) :
در این مرحله از نسخه پیچی اصولی در صورت ناخوانا بودن نسخه، اسامی مشابه دارویی (مثل Accutan & Acculate و یا Ritodrine ritalin) را مد نظر داشته و دارویی تجویزی را در شکل، قدرت واحد و تعداد درخواستی به بیمار تحویل نمایید. صحت انجام این مرحله، هم در زمان برداشتن دارو از قفسه و هم در زمان تحویل دارو به بیمار باید چک گردد و این امر تنها در صورت درک صحیح از مفاد نسخه و محاسبه دقیق کمیت مورد نظر امکان پذیر است.
در این مرحله تهیه برچسب، حتی قبل از آماده سازی داروی درخواستی، می تواند کمک زیادی به انجام صحیح روند تحویل دارو نماید. بیشتر نسخه پیچ های خوب، دارو را حداقل سه بار با مشخصات نسخه چک می کنند. یک بار زمان برداشتن دارو از قفسه، یک بار زمان برچسب زدن، و یک بار زمانی که دارو به بیمار تحویل می شود. گرچه بهترین شیوه این است که کلیه مراحل نسخه توسط یک نفر انجام نشود تا امکان رفع اشتباهات احتمالی فراهم گردد.
انتخاب دارو بر اساس شکل، رنگ و محل قرار گرفتن دارو در قفسه می تواند به شدت جان بیمار را تهدید نماید.
به این مثال توجه کنید:
برای کودک ۱۰ ساله آمپول جنتامایسین ۴۰۰gr با دستور مصرف هر ۱۲ ساعت تحویز شده اما کمک نسخه پیچ بر اساس شباهت ظاهری، آمپول آتروپین تحویل نموده است!
نکته حائز اهمیت دیگر، الزام بر نداشتن ذخیره های مصرفی متععد از یک داروست. قوطی دوم را تا زمانی که داروی موجود در قوطی اول به اتمام نرسیده، باز نکنید. شکی نیست که در غیر این صورت هم احتمال افت کیفیت دارو ناشی از تغییرات دمایی هست و هم امکان انبارگردانی سریع را از شما می گیرد.
نکات مربوط به شمارش قرص و کپسول های فله را قبلا ذکر کردیم اما باز هم یادآور می شویم اصل”بر عدم تماس مستقیم دارو با دست است”. بعد از جدا کردن داروی تحویلی بایستی بلافاصله سرپوش ظرف اصلی را بسته و دارو را از نظر نام و قدرت با نوع تجویزی مطابقت نمود. چنان چه قرص و کپسول را از یک بلیستر جدا می کنید، سعی شود هنگام چیدن بلیستر، برش را از محلی انجام دهید که قسمت دارای تاریخ انقضا نزد خودتان باقی بماند.
چنان چه تعداد داروی تحویلی بیشتر از مقدار باقی مانده است، باز هم داروی تحویلی را شمارش و بسته بندی کرده و قوطی دارو را به همراه ما بقی داروی قوطی نزد خود نگه دارید. برای مثال در یک نسخه ۷۰ عدد قرص فروس سولفات تجویز شده که در داروخانه این دارو به صورت فله و در بسته های یکصد عددی موجود است، در این حالت بهتر است ۷۰ قرص را شمرده و در بسته مخصوص ریخته و به بیمار تحویل شود. بقیه دارو را در قوطی اصلی در محل داروخانه نگه دارید.
هنگام اندازه گیری داروهای مایعی که به صورت با لک موجودند دقت نمایید دارو در وضعیتی از ظرف اصلی به ظرف مندرج ریخته شود که برچسب ظرف رو به بالا باشد.
در این حالت دارو بروی برچشب نریخته و باعث مخدوش شدن اطلاعات آن نمی شود. قرص و کپسول شمارش شده را برای تحویل به بیمار باید در ظرف تمیز و خشکی ریخت. پاکت کاغذی یا پلاستیکی و حتی قوطی مقوایی در صورتی که هوا خشک و فاقد رطوبت باشد برای مدت کوتاه مناسب است اما کافی نیست.
در فصول بارانی و یا زمانی که هوا ابری و پر رطوبت است، پاکت کاغذی نمی تواند دارو را در مقابل اثرات عوامل محیطی حفظ کند. این وضعیت به خصوص در مورد قرص های پوشش داده شده با قند sugar-coated از شدت بیشتری برخوردار است.
مرحله چهارم (ثبت نسخه تحویلی در کامپیوتر):
علی رغم اهمیت این مرحله از نسخه پیچی اصولی، متاسفانه اکثر داروخانه ها این کار را انجام نمی دهند مهم ترین مزایای این کار عبارتند از:
– در هر لحظه اطلاعات لازم را در مورد stock دارویی و میزان مصرفی به دست می دهد.
– درصورتی که هر نوع مشکلی در قبال تحویل دارو به بیمار روی داد می توان به آن رجوع کرد.
– نرم افزار داروخانه باید به صورتی طراحی شود که امکان ورود ریز اطلاعات نسخه فراهم باشد.
مدت زیادی است که در کشورمان، شرکت هایی اقدام به تولید نرم افزار های ثبت نسخه کرده و از این طریق بسیاری از مشکلات مربوط به ثبت نسخه را حل کرده اند. در تمامی نرم افزار های ثبت نسخه، اطلاعات پایه ای قرار داده شده اند که شامل نام داروها و برند های موجود آن ها در بازار دارویی ایران بوده و در کنار آن تمامی قوانین اعلامی توسط سازمان های بیمه گر نیز لحاظ شده است.
به این طریق اپراتور، تنها با وارد کردن مفاد نسخه در نرم افزار های ثبت نسخه، خروجی لازم یعنی مبلغ قابل دریافت از بیمار را به دست می آورد.
نکته مهم در کاربرد این نرم افزارها داشتن تسلط مناسب در تایپ انگلیسی و فارسی نام داروها می باشد. هرچقدر سرعت ثبت شما بالاتر باشد، کاربری نرم افزار های ثبت نسخه بالاتر می باشد. یکی از راه های مفید در افزایش این سرعت، دانستن کد های ملی داروهاست.
از قابلیت های این برنامه ها، امکان تایید آنلاین نسخه ها می باشد که برای این کار باید نام کاربری و کلمه عبور لازم از سازمان های بیمه ای دریافت گردد. این امکان باعث شده است تا بدون اتلاف وقت بیماران، خدمات دارویی ارائه گردد.
مرحله پنجم (الصاق برچسب بر داروهای تحویلی):
نکات قابل ذکر این مرحله عبارتند از:
۱. بهتر است برچسب را حتی قبل از آماده نمودن و بسته بندی داروی تحویلی تهیه نموده. مزیت این کار آن است که به نوعی داروی تجویزی را براساس نسخه دوباره چک می کنید.
۲. در برچسب باید نام دارو و قدرت آن، دوز مصرفی، فواصل مصرف، تعداد داروی تحویل شده به بیمار، نام بیمار و نام داروخانه قید شود.
۳. برخی دستورات دارویی ممکن است به طور کامل توسط بیمار مطالعه نشده یا بیمار از نوع دستور ، تصور اشتباهی بکند به مثال های زیر توجه کنید:
- دستور مصرف قرص دیگوکسین چنان چه ذکر شود “ روزی یک عدد به جز دوشنبه و چهارشنبه” ممکن است بیمار جمله را نخوانده و در تمام هفته آن را مصرف کند. بهتر است این دستور به صورت “ به جز دوشنبه و چهارشنبه روزی یک عدد” قید گردد.
- استفاده از اعداد کسری و اعشاری می تواند با درک اشتباه بیمار همراه باشد . مثلا دستور مصرف قرص سه بار در روز را ممکن است بیمار به صورت “ روزی یک عدد سه بار در روز “ و یا “ روزی دو عدد سه بار در روز “ دریافت شود.
۴. در جوامعی که نرخ بی سوادی بالاست می توان از برچسب های تصویری استفاده نمود. البته قبل از مصرف هزینه های گزاف برای چاپ این قبیل برچسب هایی باید ابتدا به صورت pretest از انتقال یافتن صحیح اطلاعات مندرج در آن اطمینان حاصل نمود.
۵. بهتر است رنگ برچسب بسته به نوع مصرف دارو متفاوت باشد.
- سفید : مصرف خوراکی
- قرمز : مصرف موضعی
- سبز : مصرف تزریقی
- آبی : توصیه های تکمیلی ( مثل دور نگه داشتن از نور و … )
- برچسب آن دسته از داروهای ترکیبی که توسط داروخانه ساخته می شود ، علاوه بر توصیه های فوق باید محتوی نام، نشانی و شماره تلفن داروخانه، نام پزشک معالج، تاریخ ساخت، فرمول ترکیب و نام بیمار باشد.
مرحله ششم (تحویل دارو و ارائه توصیه های لازم):
بعد از آماده سازی، الصاق برچسب و بسته بندی دارو ، با صدا کردن نام بیمار، نام وی با نام نوشته شده روی نسخه تطبیق داده می شود. با توجه به مقتضیات فرهنگی جامعه، بهتر است بیماران خانم را با نام کوچک صدا نکرد.
در مواردی که تنها نام کوچک بیمار نوشته شده با چند سؤال، نظیر نام پزشک و نوع بیماری، تعلق نسخه به وی مسلم گردیده و سپس نام خانوادگی را برای مرحله تحویل دارو به نسخه اضافه کنید، البته در برخی داروخانه ها یک ژتون شماره دار به بیمار داده شده و سپس با صدا زدن شماره ژتون، آن را از بیمار تحویل گرفته و دارو را تحویل می نمایند.
در این مرحله نسخه پیچ باید دقت نماید شماره بسته دارویی با شماره ژتون تحویلی یکسان باشد. در این صورت مشکلی به وجود نخواهد آمد. بیمار یا همراه وی باید به شکل خصوصی و محرمانه مورد مشورت قرار گرفته و اطلاعات لازم به شکل شفاهی به وی گوشزد شود.
مرحله هفتم (ارائه توصیه و دستور العمل های خاص در رابطه با دارو و اطمینان از دریافت صحیح بیمار):
در پایان نسخه پیچی داروساز و مسئول فنی داروخانه باید در صورت لزوم اطلاعاتی را که موجب مصرف صحیح و درست دارو می گردد به بیمار گوشزد کند. برای این کار در واقع ایشان اطلاعاتی را که در بخش توصیه به بیماران هر مرجع داروشناسی وجود دارد را به زبان ساده بیان می نماید و طبیعی است در صورت بروز هر گونه شک و شبهه و سؤالی درباره دارو این دکتر دارو ساز هست که به استناد دانسته های علمی خود می تواند راهنمای مناسب بیمار بشود.
سازمان بهداشت جهانی به صورت دوره ای، سیاست های کلی در درمان را برای کشور های جهان مشخص می کند و در آخرین این دستور العمل ها، تاکید فراوانی به توجه به پایش درمان یا مونیتورینگ بیماران شده است. به این معنی که باید شرایطی به وجود بیاید که بیماران پس از دریافت داروهای خود نیز همچنان تحت نظارت داروساز و پزشک خود باشند.
این موضوع تحت عنوان کلی مشاوره دارویی در نظر گرفته می شود و مشکل اصلی این روند در کشورمان با توجه به شلوغی داروخانه ها، نبود امکان و فرصت لازم برای مراجعه به منابع و کتب مرجع می باشد. بدیهی است وجود نرم افزارهایی برای سهولت بخشیدن به اجرای این روند یک امر لازم به حساب می آید .
دیدگاهتان را بنویسید