مراحل نسخه پیچی اصولی – بخش 1
در این سری از مقالات می خواهیم مراحل نسخه پیچی اصولی را باهم بررسی کنیم، که در اینجا به اولین مرحله آن یعنی پذیرش نسخه به تفسیر می پردازیم
مراحل نسخه پیچی اصولی
نکته اساسی در این بین تفکیک دو شیوه “دریافت نسخه” و “پذیرش نسخه” از یکدیگر می باشد. حتی در معنای لغوی می توان در کلمات پذیرش نسخه در مقایسه با کلمات دریافت نسخه، باری از تعامل و ارتباط را دید.
مرحله اول(پذیرش نسخه)
اولین مرحله از مراحل نسخه پیچی اصولی، پذیرش نسخه است که به معنای دریافت نسخه و ایجاد ارتباط کلامی با بیمار می باشد اما در شیوه دریافت نسخه، الزامی به برقرای این ارتباط نمایان نیست. در واقع، دریافت نسخه بدون گفتگو و سنجش نیاز بیمار و دریافت پاسخ به سؤالاتی که پرسیدن آن ها در همه منابع علمی ضروری تشخیص داده شده است، نمی تواند روندی مورد پذیرش بوده و این شیوه قطعا آغازگر نقصان در عملیات نسخه پیچی بوده و نشان از عدم توجه به واقعیت های علمی است که در تمامی منابع علم داروسازی به آن ها توجه داده شده است.
مهارت های که فرد نسخه پیچ
یکی از مهارت هایی که فرد نسخه پیچ(چه داروساز و چه نسخه پیچ) باید مجهز به آن باشند؛ آشنایی با روش های برقراری ارتباط سالم و تاثیرگذار با دیگران و کسب قابلیت های مدیریت روابط و احساسات در برخورد با بیماران می باشد. به عنوان مثال؛ در نظر بگیرید بیماری با نسخه ای شامل بر آتورواستاتین، آسپیرین جم فیبروزیل وارد داروخانه ای شده است.
رویه دریافت نسخه درنهایت منجر به عرضه داروها به بیمار خواهد شد در شرایطی که نه تنها درباره نحوه مصرف این داروها باید اطلاعاتی به بیمار داده شود، بلکه با در نظر گرفتن احتمال میوپاتی ناشی از مصرف این داروها باید سابقه ای از وضعیت قبلی بیمار پرسیده شده باشد.
به علاوه، تاثیر مصرف مکمل های رژیم غذایی حاوی فرآورده های رقیق کننده خون(مانند امگا ۳) درمصرف توامان با آسپیرین و استاتین ها موضوعی نیست که به راحتی بتوان از آن گذشت. همان طور که در این مثال دیدیم، داروساز ناگزیر به پرسش سوالی است که اخذ پاسخ های آن یعنی برقراری روند پذیرش نسخه.
در کنار اینکه ایجاد این ارتباط در مرحله دریافت نسخه از بیمار متضمن به وجود آمدن حس توجه و اعتمادی است که یک داروساز در ادامه مسیر برای اقناع بیمار به برکنار گذاشتن اشتباهش در درمان به آن نیاز خواهد داشت.
با توجه به وجود نرم افزار های ثبت نسخه در داروخانه ها، معمولا پرسنل نسخه پیچ اولین کسانی هستند که جهت دریافت نسخه با بیمار طرف خواهند بود. بنابراین ویژگی های اثبات شده برخورد با بیماران باید به این افراد نیز آموزش داده شده باشد. معضلی که امروزه در نارضایتی های بیمار از داروخانه به وفور به چشم می خورد و این خود عامل مستقیمی در افت جایگاه داروخانه و پرسنل آن و متعاقبا داروساز می باشد.
بنابراین در قدم اول در پذیرش نسخه، مسئولین فنی داروخانه ها باید متوجه شیوه برخورد پرسنل با بیمار باشند تا پس از گذر از این مرحله برای درخواست هایی که داروساز خواهد داشت کمی به تاخیر افتاده است.
نرم افزار های ثبت نسخه
در استفاده از نرم افزار های ثبت نسخه، اولین قدم داشتن مهارت تایپ نسبتا خوب توسط اپراتور می باشد. نبود این مهارت یا منجر به سرباز زدن از ثبت آنلاین نسخه خواهد بود (که این خود یعنی دوباره کاری در ساعات خلوت داروخانه برای خواندن مجدد نسخه و ثبت آن) یا اینکه با کاهش سرعت عملیات اجرایی، دید بیمار به کل روند ارائه خدمات دارویی در داروخانه مملو از عدم اطمینان به مهارت های لازم بوده و از این جهت در باور دقت و صحت خدمات داروخانه دچار شک و تردید خواهد شد.
موضوع مهم دیگر در بخش پذیرش نسخه، راهنمایی بیمار در انتخاب گزینه های مختلف خرید خواهد بود. به عنوان مثال با توجه به وجود انواع وارداتی از داروها، گاه این نیاز وجود دارد که از بیمار درباره نوع محصول پرسیده شود که این پرسش خود معمولا با پرسش متداولی از سمت بیمار مبنی بر دلیل تفاوت آن محصولات خواهد بود.
همان طور که می دانیم بین دو محصول از کارخانه های مختلف ولی با نام های همسان، باز هم امکان تفاوت هایی وجود دارد. این تفاوت ها می تواند در منبع اولیه تهیه دارو، ویژگی های فیزیکی و شیمیایی دارو براساس استاندارد تولید در این کارخانجات ، تفاوت در ملح دارو، تفاوت در دوز داروها و غیره باشد. مثلا جایگزینی داروی کلسیم -دی نوشته شده توسط پزشک با کلسیم خارجی بدون توجه به تفاوت در ملح سیترات یا کربنات می تواند حتی منجر به شکست درمان نیز بشود.
سؤال متداول امروزی در داروخانه ها در تعیین نوع خارجی یا داخلی داروی درخواستی، محل یکی از این مشکلات بزرگ و گاها جدی می باشد. بنابراین باید توجه داشته باشیم که هر گونه جایگزینی دارو با دیگری حتی در صورت تشابه کامل اسمی باید پس از بررسی کامل توسط داروساز انجام گیرد. مثال دیگری شاید بتواند اهمیت این موضوع را بیشتر نشان دهد.
بیمار با نسخه ای حاوی فولیک اسید مراجعه می کند، بلافاصله سؤال تعیین نوع ایرانی یا خارجی پرسیده شده و پس از درخواست نوع خارجی، محصولی از فولیک اسید جایگزین می شود که حاوی ۴۰۰ میکروگرم از این دارو می باشد. براساس قوانین بیمه ای قید نشدن دوز دارو به معنای کمترین دوز آن در فارماکوپه ایران است و منظور پزشک، تجویز فولیک اسید ۱۰۰۰ میکرو گرم بوده که در این شیوه، دارو با دوزی کمتر از نصف تحویل بیمار داده شده است.
توجه داشته باشید که این وضعیت در زمانی که بیمار بدون نسخه مراجعه کرده است و در خواست داروی OTC دارد، تا چه اندازه می تواند مشکل ساز باشد. بنابراین گریزی نیست جز اشراف داروساز بر روند نسخه پیچی که البته این اشراف می تواند شامل آموزش پرسنل داروخانه برای ارجاع صحیح به داروساز نیز باشد.
در یک جمع بندی می توان گفت که برای اجرای یک پذیرش درست دو الزام اولیه وجود دارد:
۱.مهارت های برقراری ارتباط با بیمار و ابراز علاقه و اشتیاق به شنیدن درخواست او و ارائه بهترین راه حل
۲.اشراف کلی به اطلاعات درباره محصولات دارویی ( که شامل مکمل های رژیم غذایی و داروهای گیاهی نیز می شود)
پذیرش داروهای OTC درخواستی:
تا به این جا هر چه گفته شد در شرایطی است که بیمار با درخواست های مشخص شده توسط درمان گر و با ارائه یک نسخه وارد شده باشد. اما رفع نیاز بیمار در زمانی که درخواست داروی OTC کرده باشد کمی پیچیده تر از این خواهد بود.درخواست داروی OTC یا مستقیما با ذکر نام دارو بوده و یا اینکه بیمار تنها به بیان شکایات و علائم بیماری خود بسنده می کند.
در چنین وضعیتی فرد ارائه دهنده خدمات در موقعیت تصمیم و تجویز قرار می گیرد که نا گفته پیداست که یک نسخه پیچ توانایی انجام چنین موردی را آن هم بدون هیچ گونه آموزش اولیه نخواهد داشت و معنای دستور قانون گذار بر عرضه دارو توسط داروساز نیز همین است. توجه داشته باشید که داروی OTC، به داروهایی گفته می شود که داروساز می تواند خود مشخصا هر دو مرحله تشخیص و تجویز را انجام دهد که این قابلیت مفروض به داشتن اطلاعات مناسب و کافی در شناخت علائم بیماری ها و ویژگی های محصولات دارویی می باشد.
یعنی در مقابل داروهای OTC که تشخیص دهنده پزشک و تجویز کننده داروساز می باشد، در این مورد داروساز بر اساس دانشی که آموخته قادر به تشخیص روند درمان خواهد بود.
توجه به این موضوع که متاسفانه در دوره های دانشگاهی داروسازی تمرکز چندانی در آموختن بیماری ها و شناساندن شیوه های تشخیص پله ای وجود ندارد؛ بخشی از اشکالات درمان و اشتباهات داروخانه در تحویز می تواند ناشی از این نقیصه باشد.
به عنوان مثال، بیمار با علامتی مانند سرفه که به مدت دو هفته در ناحیه گلو ظاهر شده به داروخانه مراجعه می کند.
به صورت متداول پس از پرسش سؤالاتی که عموما به آلرژی و حساسیت و مواجهه بیمار با وضعیت های خاصی که قبلا که در معرض آن ها نبوده مربوط می گردند، یکی از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی موضعی یا حتی استروئیدی موضعی مانند بتامتازون یا فلوئوسینولون تجویز میگردد. اما با اشراف به عواملی که می توانند خارش در پوست ایجاد کنند (همانند انسداد کبدی، هپاتیت، نارسایی کلیوی، نورودرماتیت، لوسمی، لنفوم، اعتیاد و دیابت) متوجه خواهیم بود که مسأله اصلی که باید مورد توجه قرار می گرفت همان شکایت بیمار از وجود این عارضه به مدت دو هفته بوده است.
یعنی باقی ماندن این عارضه به مدت دو روز، خود راهنمای اصلی برای ضرورت ارجاع این بیمار به تشخیص پزشکی می باشد. بنابراین در تشخیص داروی OTC، داروساز عملا نقش پزشک را به عهده خواهد داشت و این یعنی ضرورت داشتن اطلاعات درمان شناسی مناسب و آشنایی با سیستم ارجاع.
در بخش آشنایی با علائم بیماری ها و تشخیص پله ای سعی بر آن خواهیم داشت که با ارائه پروتکل های تشخیصی ساده، راهکار های مناسبی برای افزایش دقت و صحت تجویز های OTC بیان کنیم.
به این صورت در بخش پذیرش، تفاوت اصلی با دریافت نسخه، در وجود اطلاعات پزشکی و دارویی در کنار آشنایی با محصولات عرضه شده در داروخانه ها خواهد بود.
فراموش نکنید این اطلاعات در زمینه مکمل های رژیم غذایی و داروهای گیاهی نیز وجود دارند و با شیوه نگرش فعلی در فروش این محصولات، بیمار در معرض تداخل های دارو با غذا (الکترولیت ها و سایر مواد موجود در مکمل ها و فرآورده های گیاهی) قرار خواهد گرفت که جهت پرهیز از این اتفاقات سعی بر آن شده که در بخش محصولات مکمل رژیم غذایی و توصیه های تغذیه ای نکات اصلی درباره این فرآورده ها پرداخته شود.
به طور کلی می توان گفت:
تا این مرحله بیمار مورد پرسش هایی قرار گرفته که دریافت پاسخ های او موجب می گردد داروساز در ادامه مراحل کار داروخانه نظارت علمی تر و کارآمد تری داشته باشد.
قبل از هر چیز نام نوشته شده بر روی نسخه را به تایید مراجعه کننده رساند. این کار به منظور اطمینان از عدم اشتباه در تحویل نسخه در محل مطب پزشکی یا داروخانه صورت می پذیرد.
علاوه بر این، سایر مشخصات کلی نسخه، شامل مشخصات سرنسخه، متن نسخه و مهر و امضای پایان نسخه نیز باید چک شود.
ادامه این مقاله در نوشته های آتی …
دیدگاهتان را بنویسید