عملکرد گوارش و کبد در بدن – خرداد 1401
در این مقاله تصمیم داریم در مورد عملکرد گوارش و کبد صحبت کنیم لطفا با ما همراه باشید …
چه اتفاقی طی گوارش رخ می دهد؟
گوارش فرآیندی است که در آن، بدن غذا را خرد کرده و مواد مغذی مورد نیاز خود برای ارائه عملکرد درست را استخراج می کند. هر آنچه باقی می ماند محصولی زائد است که بدن آن را دفع می کند.
دستگاه گوارش انسان از پنج بخش اصلی تشکیل شده است:
– دهان
– مری
– معده
– روده کوچک
– روده بزرگ
زمانی که غذا را می جوید، بزاق از غددی در دهان ترشح می شود. این مایع گوارشی حاوی آنزیم هایی است که نشاسته های موجود در غذا را خرد می کنند. در نتیجه، توده ای نرم و خمیر مانند شکل می گیرد که بلع آن راحتتر است.
زمانی که غذا را قورت می دهید، از مری – لوله ای که دهان را به معده متصل می کند – عبور می کند. یک دروازه ماهیچه ای به نام اسفنکتر پایینی مری اجازه ورود غذا به معده را می دهد.
اسیدهای معده غذا را هرچه بیشتر خرد می کنند. این به تولید ترکیبی از شیره های گوارشی و غذای نسبتا گوارش شده به نام «کیموس» منجر می شود. این ترکیب وارد روده کوچک می شود.
در روده کوچک، پانکراس و کبد شیره های گوارشی خود را به این ترکیب اضافه می کنند. شیره های گوارشی پانکراس کربوهیدارت ها، چربی ها و پروتئین ها را خرد می کنند. صفرا از کبد نیز چربی را حل می کند. ویتامین ها، مواد مغذی دیگر و آب از طریق دیواره روده کوچک وارد جریان خون می شوند. بخش گوارش نشده باقی مانده نیز وارد روده بزرگ می شود.
روده بزرگ هر گونه ماده مغذی باقی مانده را از غذا جذب می کند. آنچه باقی می ماند، ماده زائدی است که به نام مدفوع شناخته می شود.
رکتوم مدفوع را ذخیره می کند تا زمانی که فرد آماده دفع آن باشد.
زمان گوارش بعضی از غذا ها را به صورت حدودی در ادامه آورده ایم:
گوشت گاو: 180 دقیقه
لبنیات: 120 دقیقه
ماهی: 45 تا60 دقیقه
میوه ها: 15 تا20 دقیقه
سبزیجات: 30 تا40 دقیقه
مرغ: 90 تا120 دقیقه
سیب زمینی: 90 تا120 دقیقه
مغز دانه ها: 180 دقیقه
آب: 0 دقیقه
چند مشکل مهم دستگاه گوارش
چند مشکل ساده دستگاه گوارش را با هم بررسی می کنیم …
سوزش سر دل
اگر قبلا هرگز سوزش سر دل نداشته اید (به جز زمانی که غذای زیاد یا تند خورده باشید)، و ناگهان احساس سوزش سر دل به طور منظم و بدون دلیل خاصی دارید، بهتر است به پزشک تان مراجعه نمایید، به خصوص اگر عوارض دیگری مثل کاهش وزن، احساس چسبیدن غذا به گلو یا خون در مدفوع تان دارید. احتمال دارد یکی از 20 درصد افرادی باشید که بر اساس گزارش موسسه ملی بهداشت (NIH) دچار بیماری رفلاکس معده شده اید، بیماری ای که اسید معده باعث التهاب و تنگ شدن مری می شود.
از آن جایی که سوزش سر دل منجر به عوارض جدی از جمله زخم معده و آسم می شود، نباید در سکوت از آن رنج ببرید، داروهای مناسب معمولا علایم آن را سرکوب می کنند.
برخی افراد به دلیل احساس سوزشی که بین قفسه سینه و شکم ایجاد می شود، سوزش سر دل را با درد قفسه سینه اشتباه می گیرند. هنگامی که افراد 40 سالگی را می گذرانند، باید این مشکل را جدی تر بگیرند. سوزش سر دل شدید می تواند احساسی مانند آنژین داشته باشد و تشخیص این دو از هم سخت است. به همین دلیل در صورتی که جدیدا احساس گرفتگی یا سوزش سر دل دارید، مراجعه به دکتر و تشخیص صحیح بیماری اهمیت بیشتری پیدا می کند.
درد شکم
تشخیص دقیق درد شکم کار دشواری است. حتی با وجودی که آپاندیس شما در قسمت پایین و سمت راست شکم است، بسیاری از افراد هنگام ابتلا به آپاندیسیت، درد را در ناحیه پایینی شکم احساس می کنند. مشکلات کیسه صفرا، که درست در زیر کبد شما و در وسط شکم قرار دارد، می تواند باعث ایجاد درد در قسمت بالایی شکم یا حتی پشت تان شود.
تکرار درد شکمی می تواند نشانه ای از بیماری سندرم روده تحریک پذیر (IBS) باشد که بر اساس گزارش کالج آمریکایی گوارش شناسی (Gastroenterology)، ده تا پانزده درصد آمریکایی ها را درگیر کرده، با این که تنها 5 تا 7 درصد مبتلایان شناسایی شده اند. علایم ایجاد شده اغلب شامل گاز، اسهال و/یا یبوست، که حداقل سه بار در ماه به مدت سه ماه یا مدام حداقل به مدت 6 ماه است.
زمانی که با پزشک تان صحبت می کنید، بسته به این که چه مدت احساس ناراحتی کرده اید و میزان درد چقدر است تشخیص متفاوت خواهد بود. اگر نسبتا جدید باشد و چیزی نباشد که بتوانید به تغییر رژیم غذایی یا سبک زندگی تان مربوطش کنید، اگر مانع فعالیت های روزانه شماست بعد از چند روز باید به پزشک تان مراجعه نمایید. در صورتی که درد منظم و مداوم داشتید حتی در صورتی که رفع شد هم به پزشک مراجعه کنید. اغلب، مشکل تان توسط پزشک رفع خواهد شد.
یبوست
به گفته دکتر جنیفر کتز (Jennifer Katz) متخصص گوارش در مرکز پزشکی مونتریور در نیویورک، داشتن یبوست هشدار دهنده نیست و هیچ مقدار حرکات روده ای را نمی توان به عنوان حالت نرمال نام برد. بر اساس گزارش موسسه ملی بهداشت، در واقع توقف مدفوع یکی از رایج ترین مشکلات دستگاه گوارشی است که 42 میلیون آمریکایی را گرفتار کرده است. معمولا یبوست (مدفوع کردن کمتر از 3 بار در هفته یا حرکات ناقص روده) به علت عدم مصرف فیبر کافی و یا تغییر در روال رژیم غذایی شماست.
یبوست گاهی می تواند نشانه بیماری جدی تری باشد. که ممکن است شامل زخم یا جراحت در دیواره روده بزرگ، IBS یا اثرات جانبی داروها باشد. اگر حرکات روده شما با کارهایی که دوست دارید انجام دهید دچار تداخل می شود و مدام باید در حال دویدن به دستشویی باشید، مدفوع تان سفت تر شده و نیاز به فشار دارد یا همیشه برای مدفوع کردن باید از ملین استفاده کنید به پزشک مراجعه کنید.
شمار زیادی از افراد هستند که در سکوت از این بیماری رنج می برند، زیرا تمایلی برای درمان مشکل شان و مراجعه به پزشک ندارند. کارهای زیادی است که ما می توانیم برای بیماران انجام دهیم، مثل تغییر رژیم غذایی یا داروها.
اسهال
اسهال حاد که کمتر از 4 هفته طول بکشد، بسیار شایع است، بر اساس گزارش NIH حدود 179 میلیون نفر سالانه به اسهال حاد مبتلا می شوند که می تواند به علت عفونت های باکتریایی یا ویروسی، انگل یا حتی خوردن خوراکی هایی که حاوی سوربیتول (sorbitol، یک قند الکلی است که در بدن انسان به آهستگی متابولیزه میشود) بیش از حد هستند (که معمولا در آدامس های بدون قند یافت می شود، سوربیتول عامل ایجاد گاز هم هست)، باشد.
از آن جایی که اسهال می تواند منجر به کم آبی شدید و سریع بدن شود، اگر هر کدام از این علایم را داشتید باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه نمایید، مدفوع شل بیش تر از 2 روز، تب بالای 102 درجه فارنهایت، مدفوع کردن 6 بار یا بیشتر در طول 24 ساعت، درد شدید در شکم یا مقعد، مدفوع سیاه، قیری یا حاوی خون یا علایم کم آبی ( تشنگی، چشم های فرو رفته، ادرار تیره، ادرار کردن کم تر از حد معمول).
اسهال مزمن که به مدت حداقل یک ماه اتفاق بیافتد کمتر شایع است. ممکن است به علت زخم در روده بزرگ، عوارض جانبی دارو، عفونت طولانی مدت، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، IBS، بیماری سلیاک ( به ندرت و معمولا در افراد مسن) یا حتی سرطان ایجاد شود. یا ممکن است حساسیت غذایی یا عدم تحمل شیر گاو، دانه سویا، تخم مرغ یا غذاهای دریایی باشد. تنها راه اطمینان مراجعه به پزشک است. ما باید دقیقا علت ایجاد اسهال را بدانیم تا بتوانیم مشکل را پایه ای حل کنیم.
نفخ و گاز ناراحت کننده
به طور معمول از بدن همه گاز خارج می شود، ولی در برخی از افراد بیشتر است. شاید از زمانی که به یاد دارید همیشه کمی خروج گاز از بدن داشته اید یا شاید به ندرت خروج گاز داشته اید، ولی تمام هفته را دچار نفخ بوده اید. اگر این علایم ناخوشایند شما را از زندگی روزمره باز داشته اند یک متخصص تغذیه خوب و/یا متخصص گوارش می تواند به شما کمک کند.
ممکن است یک مشکل آناتومی مثل جراحت، التهاب مرتبط با IBS، کرون یا کولیت یا مشکلات عملکردی مثل توانایی و تحرک روده شما باشد. حتی ممکن است اخیرا حساسیت غذایی شما پیشرفت کرده باشد، مثل عدم تحمل لاکتوز که معمولا بعد از 30 سالگی نمایان می شود، بیماری سلیاک یا رشد بیش از حد باکتری ها.
بدون توجه به علت، زمان آن رسیده که به پزشک مراجعه نمایید، به خصوص اگر گاز به همراه علایمی نظیر خون ریزی، کاهش وزن یا استفراغ چند باره همراه باشد، در صورت لزوم باید برای پیدا کردن علت مشکل و درمان آن، آزمایش بدهید. همچنین یک متخصص تغذیه، رژیم غذایی شما را بررسی کرده و کمک می کند تا متوجه شوید چه غذاهای خاصی موجب نفخ شما می شوند و آن ها را کنار بگذارید.
چگونه جاده گوارش را پاکسازي کنيم
از لحظهای که نوشیدنی یا خوراکی را وارد دهانتان میکنید، آن ماده غذایی مسافت بسیار زیادی را در سیستم گوارش طی میکند.
صرفنظر از مواد مفیدی که پس از تجزیه توسط روند هضم غذا به رگها یا بخشهای دیگر بدن میرسد، پیچ و خم تونل مانند روده نقشی اساسی در دفع قسمتهای زائد موادی دارد که وارد بدنمان میکنیم بنابراین، تا حدود زیادی میتوان تصور کرد که ضایعات غذایی مسیر طولانی روده را در هنگام دفع براحتی با انواع سموم و ضایعات به خود آلوده میکند.
برای آن که این ضایعات و سموم به کبد و خون بازنگردد یا سبب ایجاد بیماریهای گوارشی نشود، میتوان برخی خوردنیها را در سبد غذایی خانواده جای داد تا افزون بر کارکرد بهتر دستگاه گوارش، از مصائب احتمالی آتی این سموم هم در امان ماند.
جوانه گندم
یکی از جادوگرانی که با تقویت باکتریهای مفید همچون مهندس روغنکاری جداره روده، سبب دفع راحت و سریع ضایعات میشود، جوانه گندم است.
روزی یک یا دو قاشق غذاخوری سبزینه تازهجوانهزده گندم را خوب بجوید تا پس از دو یا سه روز اثرات آن را حس کنید.
جوانه گندم با تقویت باکتریهای مفید، بخصوص برای آنها که نمیخواهند اجابت مزاجشان نه آنقدر روان شود که به دردسر افتند، نه آنقدر سخت که از سختی آن شکوه کنند، کولاک میکند.
فقط یادتان باشد آن را تنها، نه در سالاد یا همراه با غذا، میل کنید و خوب هم بجوید تا معده مادهای حاضر و آماده و بدون مشکل را روانه سیستم گوارش کند. مشابه این خاصیت را جوانههای جو و یونجه نیز تا حدودی دارد.
تره فرنگی، برگ کلم و بروکلی
سبزیجاتی مثل ترهفرنگی، برگ کلم و بروکلی نیز علاوه بر یاری رساندن به بخشها و سیستمهای دیگر بدن، نهتنها در پاکسازی دستگاه گوارش نقشی مفید دارد، بلکه سرشار از فیبر بوده، با کمک به ساز و کار معده، هضم غذا را روان و راحت میکند؛ برای نمونه، برگ کلم خاصیت میکروبکش دارد و خون را نیز تصفیه میکند.
آب سبزیجات
گاهی میتوان آب سبزیجات را هم به این منظور نوشید.سبزیجات خام یا بخارپز، اعم از پیاز و پیازچه، سیر و هویج نیز در فرآیند تمیز کردن دستگاه گوارش ایفاگر نقشی سرشار از فایده است.
گیاهان بنشنی
گیاهان بنشنی چون نخود سبز، ماش و عدس ناراحتیهای گوارشی را خنثی میکند. چای سبز و دانههایی از قبیل کتان خوراکی هم چنین خاصیتی دارد.
انجیر و زیتون
از انجیر هر چه بگوییم کم است؛ قدما برای درمان بواسیر از آن بهره میبردند، خاصیت قلیاییکننده آن در برابر اسیدها آثار چربی مضر حیوانی را پاک میکند، اثرات سمزدایی آن مثالزدنی است، قند موجود در آن انرژی را افزون میکند، دانههایش با جذب آب موجود در روده از متورم شدن آن جلوگیری میکند و همچنان میتوان خواص دیگری از آن را ذکر کرد.
همانند انجیر، زیتون هم در نظافت و تمیز کردن دستگاه گوارش بویژه دیواره عروق خونی اثرات قابل ذکری دارد، در رودهها از رسوب آهن و در عروق از رسوب چربیهای خطرناک جلوگیری میکند.
مرکبات
در میان مرکبات، لیموترش و سیب علاوه بر خواص فراوانشان، از میوههای مفید و کارآمد در این زمینه است. آب لیموترش را در لیوانی از آب ولرم بریزید و ناشتا میل کنید تا دستگاه گوارشتان را ضدعفونی کند.
این میوه همچون سربازی ضدویروس و آنتیباکتریال، نهتنها ایمنی بدنتان را افزایش میدهد، بلکه خونتان را هم از مواد سمی پاکسازی میکند. اگر تمایلی به خوردن لیمو ندارید، جای آن خاکشیر را در آبی گرم بریزید و بخورید.
خاکشیر
شربت خاکشیر که در فصل گرما رفع عطش میکند، در این شیوه مصرف، لعابی سحرآمیز تولید میکند که برای جداره روده همچون روغنی نرم است و آنچه را دفعکردنی است، براحتی از این گذرگاه عبور میدهد. همین کار را با نوشیدن آب گیاه آلوئهورا میتوانید انجام دهید.
آلوئه ورا
این گیاه که بیشتر به عنوان ماسکی برای زیبایی و شادابی پوست شناخته شده، سرشار از ویتامینها و املاح است، علاوه بر نظافت دستگاه گوارش و کمک به حرکتهای روده در انتقال مواد زائد، رافع یبوست بوده، در عین حال سبب بهبود اسهال میشود، اختلالات ایمنی را با تحریک گلبولهای سفید خون برای مبارزه علیه ویروسها کاهش میدهد و در سمزدایی از بدن و رفع خستگی اثراتی مفید دارد.
انگور
یکی دیگر از میوههایی که میتوان به همین منظور در سبد غذایی خانواده قرار داد انگور است. از انگور به عنوان تصفیهکننده خون و کبد، نظافتچی گوارش، رافع برخی اختلالات عفونی و از بین برنده بعضی انگلهای موجود در روده یا معده یاد میکنند.
اگر معده قوی و کارآمدی دارید، بکوشید هسته آن را هم بجوید، زیرا هسته انگور دربردارنده کلسیم و ویتامینهای A و E بوده، خوردنش اثراتی مفید بر عملکرد دستگاه گوارش و کاهش ترشحات ناخواسته ادرار دارد.
برعکس، اگر معده ضعیفی دارید، هنگام تناول باید حتی پوست آن را بگیرید که دیر هضم بودنش مشکلساز نشود. روغن دانه انگور نیز خاصیتهایی در ضدیت با یبوست دارد.
نمیتوان درباره میوههای از بین برنده انگلها و عفونتهای دستگاه گوارش سخن گفت، اما به خواص انار اشاره نکرد. انار همچنین در بهبود امراض کبد که محل تصفیه سموم بدن است اثرات بسیار دارد.
بکوشید دستکم بخشی از میوهها و خوردنیهای ذکر شده را در رژیم غذایی خود قرار دهید تا بدنتان در برابر باکتریها، انگلها و عفونتهای روده و گوارش مقاوم شده، احساس بهتر، شادابی بیشتر و سلامت افزونتری داشته باشید.
کبد
جگر به عنوان یک سیستم بافری مهم برای گلوکز خون عمل میکند به این معنی که هنگامی که گلوکز خون بعد از صرف یک وعده غذا تا غلظت زیادی بالا میرود میزان ترشح انسولین نیز افزایش مییابد و در حدود دو سوم گلوکز جذب شده از روده بلافاصله به گلیکوژن تبدیل شده و در جگر ذخیره میشود. در طی ساعتهای بعد که غلظت گلوکز خون، و نیز انسولین کاهش مییابد، جگر گلیکوژن را تجزیه و به گلوکز تبدیل میکند.
این تنظیم در بیماران با اختلالات کبدی تقریباً غیرممکن است.
علامت خوب کار نکردن کبد
1) عدم تحمل غذاهای چرب و ادویه دار
2) افزایش وزن
3) سردرد تکرار شونده
4) سوء هاضمه
5) یبوست مزمن
6) ضایعات پوستی:اگزما، پسوریازیس و جوش دانه ها
7) طعم فلزی در دهان
8) تورم و یا درد شدید شکم
9)اختلالات رود ه ای، سینوسی و آلرژیک
10) سیستم ایمنی ضعیف
11) پیری زودرس
12) خستگی مزمن
13) خون ریزی و یا کبود شدن سریع پوست
14) ادم(خیز) پاها.
15) مدفوع آغشته به خون و یا قیر مانند و یا مدفوع کم رنگ
16) ادرار خیلی تیره
17) خارش طولانی مدت پوست
18) بی اشتهایی، تهوع و استفراغ و علایم شبیه آنفلوآنزا
زمان مناسب برای سم زدایی کبد
با این حال شگفت انگیزترین علائمی که به شما هشدار می دهند این عضو از بدن نیاز به سم زدایی جدی دارد، معرفی شده است:
تغییر رنگ ادرار:
این علامت یکی از هشدارهای جدی برای سوء عملکرد کبدی است. تغییر رنگ ادرار به زرد تیره را جدی بگیرید و در اسرع وقت نسبت به بررسی مشکلات کبدی اقدام کنید.
تورم شکم:
در حالی که این علامت ناشی از بسیاری از شرایط سلامتی است، اما یک دلیل آن نیز می تواند سمی شدن کبد باشد. تورم شکم همراه با نفخ شدید به شما هشدار می دهد که سریعا برای سم زدایی کبد اقدام کنید.
مشکلات پوستی:
افزایش تجمع سموم در کبد منجر به بروز پیامدهای منفی در پوست می شود. تحریک پذیری ناگهانی پوست، خشکی و آکنه از علائم سمی شدن کبد هستند. اگرچه برخی از درمان های رایج این علائم پوستی را از بین می برند، اما راه حل اساسی، سم زدایی از کبد است.
ریفلاکس اسید معده:
ریفلاکس اسید یکی از رایج ترین مشکلات گوارشی بخصوص در کسانی است که پرخوری می کنند. با این حال یکی از نشانه های هشدار دهنده سمی شدن کبد نیز می تواند باشد.
خستگی فیزیکی و ذهنی:
می تواند نتیجه فعالیت بیش از حد روزانه و یا عادات ناسالم زندگی باشد. با این حال خستگی بیش از حد و دائمی که غیر قابل توضیح هم باشد، یکی از نشانه های هشدار دهنده مشکلات کبدی است.
احتباس مایعات:
این علامت، در میان مبتلایان به مشکلات کلیوی شایع است اما هنگامی که فعالیت کبد بیش از حد می شود نیز می توان این علامت را تجربه کرد. تورم آشکار در اندام و بخصوص شکم نشان دهنده احتباس مایعات ناشی از مشکلات کبدی است.
زردی:
زردی شاید از مهم ترین علائم کبد سمی باشد. زردی پوست، ناخن ها و یا سفیدی چشم ها یکی از دلایل نگرانی از بیماری کبد سمی است. زردی نشانه آن است که بیماری کبدی به سیروز پیشرفت کرده و باید سریعا به دنبال کمک پزشکی باشید.
کم اشتهایی:
تهوع، استفراغ، و یا کم اشتهایی با بیماری کبد سمی در ارتباط هستند. در نتیجه تهوع، بیماران دارای کبد سمی ممکن است کاهش وزن را نیز تجربه کنند. لپتین هورمونی است که توسط بدن ترشح می شود تا باعث شود پس از خوردن احساس سیری کنید. بیماران دارای کبد چرب سطوح افزایش یافته ای از لپتین دارند که می تواند کم اشتهایی شان را نیز توصیف کند.
دیدگاهتان را بنویسید